Yukarıdaki videoda, çağdaş tanıklardan bir seçki görebilirsiniz
“Dersim 1937-1938 Sözlü Tarih” projesinden

“Dersim 1937-1938 Sözlü Tarih Projesi” 2009 yılında federasyonumuz tarafından Michigan’daki Clark Üniversitesi işbirliği ile başlatılmıştır. İlk atölyeler 29.11.2009 ve 20.12.2009 tarihlerinde Dersim Kultur Gemeinde Berlin e. V. binasında gerçekleştirilmiştir. Bu atölyeler Dersim de dahil olmak üzere çeşitli yerlerde bilimsel destekle gerçekleşti.

Bu projenin amacı, hayatta kalan son kişilerin ifadelerini güvence altına almaktır. FDG, çalışmaların sağlıklı bir şekilde koordine edilebilmesi için bilimsel destekle “Dersim 1937-38 Sözlü Tarih Proje Komitesi”ni oluşturmuştur. Bu komite bugün hala FDG adına faaliyet göstermektedir. Proje kadrosunu nitelendirmek için Clark Üniversitesi’nden, Türkiye’nin önde gelen üniversitelerinden ve Berlin’deki “Stiftung Denkmal”den profesörlerin desteğiyle sözlü tarih, mülakat, mülakat ve veri yedekleme ile arşivleme teknikleri üzerine üç eğitim semineri düzenlenmiştir. Akademik rehberlikte, “Shoah Vakfı”nın bir kılavuzuna benzer şekilde anketler geliştirildi ve görüşmeciler için Dersimlerin tarihi ve kültürü hakkında bir el kitabı tamamlandı.

1938 Dersim Soykırımı Kriterleri Karşılıyor

BM Soykırıma Karşı Sözleşme’nin

Soykırıma Karşı BM Sözleşmesi

9 Aralık 1948 “de Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, 12 Ocak 1951” de yürürlüğe giren “Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılması Sözleşmesi” ne ilişkin 260 sayılı Kararı kabul etti. Sözleşmeye göre soykırım, uluslararası hukuka göre “medeni dünya tarafından kınanan” bir suçtur. BM Genel Kurulu “nun 21 Kasım 1947 tarihli ve 180 sayılı kararına dayanıyordu: ‘Soykırım, bireylerin ve devletlerin ulusal ve uluslararası sorumluluğunu gerektiren uluslararası bir suçtur’. Sözleşme” nin II. Maddesi, soykırımı “ulusal, etnik, ırksal veya dini bir grubu tamamen veya kısmen yok etmek amacıyla işlenen aşağıdaki eylemlerden biri” olarak tanımlamaktadır.

Dersim 37/38’de ispat edilen suçlar şunlardır:

a) Grup üyelerinin öldürülmesi

Resmi belgelere göre 1937/38 yıllarında Dersim “de Türkiye Cumhuriyeti Başbakanı R. Tayyip Erdoğan” ın 23 Kasım 2011 tarihinde yaptığı konuşmada 13.806 kişi öldürülmüştür. Tabii ki, gerçek sayıyı belirlemek mümkün değildir. Yapılan çeşitli araştırmalar ve çalışmalar, gerçek sayının belirtilenden ortalama üç kat daha yüksek olduğunu göstermektedir. Soykırım tanımının sayılara değil, eylemin durumuna dayandığı da belirtilmelidir.

b) Grup üyelerine ciddi fiziksel veya zihinsel zarar verilmesi

Nesiller boyu etkisini sürdüren fiziksel ve ruhsal yaralanmalar ve travmalar, akademik araştırmalar, belgeseller ve Avrupa Dersim Toplulukları Federasyonu (FDG) tarafından yürütülen 1937/38 Dersim sözlü tarih projesi ile belgelenmiştir.

c) Grubun tamamen veya kısmen fiziksel olarak yok edilmesini amaçlayan yaşam koşullarına kasıtlı olarak boyun eğme

Evlerin, köylerin, ormanların ve ekinlerin kasten yakılması Jandarma Genel Komutanlığı’nın belgelerinde bulunabilir. Üstelik yüzlerce tanıklık da bunu doğruluyor.

d) Doğumları önlemeye yönelik tedbirlerin alınması

Dersim halkının atalarının topraklarından sürülmesi, toplumumuzun köklerinden, kültüründen, inancından ve dilinden koparılması, Türkiye’nin batısında çok geniş bir alanda ailelerin ve tüm toplumun parçalanması Dersim kültürünü ortadan kaldırmaya amaçlanmıştır. Bu hem devlet arşivlerinde hem de tanık raporlarında belgelenmiştir. Veriler, zorla yeniden yerleştirilen 11.818 kişiden bahsediyor. Gerçek sayının yaklaşık iki katı olması muhtemeldir.

e) Çocukların gruptan başka bir gruba zorla nakledilmesi

Kız çocuklarının Türk ve Sünni ailelerden zorla evlat edinilerek ve kendi ailelerinden zorla koparılarak İslamlaştırılması ve Türkleştirilmesi politikası birçok çalışma, belgesel ve kitapla belgelenmiştir. “Dersim ‘in Kayıp Kızları’, ‘Hay Way Zaman’ ve ‘Vanks Çocukları’ belgeselleri burada anılmaya değer. Bu belgeseller Nezahat ve Kazım Gündoğan tarafından hazırlandı. Çocukların nakil işlemlerine ilişkin olarak Dahiliye Nazırı Şükrü Kaya” nın kaleme aldığı 4 Haziran 1937 tarihli “Dersimli Kız ve Erkek Çocukların Yatılı Okullarda Eğitimi” başlıklı bir mektup bu konunun önemli yönlerini ele almaktadır.

Dersim’in 1938 öncesi tarihi gelişmeleri

suç yerleri

1. Ağveran
2. Akreg
3. Ali Boğaz
4. Arê Ali Begu
5. Arê Çê Ziyay
6. Aveşi
7. Awge
8. Axpar – Akpınar
9. Baleşer
10. Bırdo Çelemuriye
11. Bırrê Bızeke
12. Bozan
13. Cırnunê Beski
14. Çala Heru
15. Çala Nizamu
16. Çala Qıçkeku (Kırmela Qırğu)
17. Çala Sure
18. Çatê Khalmemi
19. Çayıra (Qerece)
20. Çayırê Khali
21. Çetê Çırrıke (Kilise)
22. Çêwresçıme (Mığara Qopi)
23. Degirmen Bendi
24. Derê Are Ali Begu
25. Derê Arê Çê Derguli
26. Derê Çayıra (Sırtıka)
27. Derê Çırri (Yêrısk)
28. Derê Fındıqu (Oba Ağaê Qıci)
29. Derê Ğezani (Serkemer)
30. Derê Harami
31. Derê İne
32. Derê Khalmemi
33. Derê Khunduji
34. Derê Laçi
35. Derê Meyita (Kilise)
36. Derê Meyitu (Yinê Dızdu)
37. Derê Pulemuriye
38. Derê Qeremuxe
39. Derê Qıci (Ağzonige)
40. Derê Qıli
41. Derê Remedani
42. Derê Roji
43. Derê Sandalu
44. Derê Tağari (Ali Boğaz)
45. Derê Thırsıke
46. Derê Varani (Tosniye)
47. Derê Xori (Thojinge)
48. Derê Xozati
49. Derê Zağgey
50. Derê Zuğuri
51. Desiman
52. Deste
53. Eğniğe
54. Elamqaşi (Dere Nahiyesi)
55. Ergane
56. Gedigê Zêyne (Zini Gediği)
57. Gema Besk
58. Gola Çetu
59. Gola Lerji
60. Golanê Sole
61. Gomê Doy
62. Gomêgari
63. Gozereke (Pilav Dağı)
64. Harşiye
65. Hegao Pil
66. Hırnik (Dere Nah.)
67. Hopıke (Kemerê Çile)
68. Hopıke (Koo Sıpe)
69. Jiara Paçkıne
70. Karvan
71. Katır Çukuru
72. Kemerê Arey (Halvoriye)
73. Kemerê Çilê
74. Kemero Phan (Kilise)
75. Kevırkan
76. Kewlê Kımsori
77. Khaniya Derıke
78. Kırniga Khali
79. Koo Sur
80. Korta Heru
81. Kosoğlu Deresi
82. Koo Sıpe – Beyaz Dağ /Ko
83. Koo Sıpe-Çayıra Phıti
84. Koo Sıpe-Çala pey
85. Lazvan
86. Marçık
87. Masumo Pak (Dewa Pile)
88. Mazgirt Merkez
89. Merga Çeqere
90. Merga Kemi
91. Mergê Kesisu
92. Merxo
93. Mezra Çê Ağay
94. Mezra Sure
95. Muxewndi
96. Pıskeğ
97. Pulê Kaderi
98. Qelxeru
99. Qereğlan
100. Qereqol (Yêrısk)
101. Kurçu
102. Raa Thonjige (Pardiye)
103. Roşnage
104. Saldağ
105. Samoşiye (Qerğac)
106. Serkêsur (Bargini)
107. Sinan
108. Sorpiyan
109. Soxariye
110. Şine
111. Şorda
112. Taçkirege
113. Tanerê Lolu
114. Tanero Corên
115. Tasniye
116. Tevnasi
117. Metin
118. Varseliye
119. Vıroz
120. Viyaleke (Tornoba)
121. Vonkê Qerebaşi
122. Warê Xurxuriki (Mırcan)
123. Welağanê İne
124. Xotara Çê Abaşı
125. Xuxtaru
126. Zankirege
127. Zêrza Axpano
128. Zini Gediği

Resim galerisi TERTELE

TERTELE konulu resim galerisi

suç yerleri

Laç Tal (Latsch Tal), Qemeri Heseni mağara, 1938

İnsanlar bu yükseklikte saklandı. Burada insanlar bir görev gücü tarafından vuruldu.

Vurulanların kemikleri

Vurulanların kemikleriyle aynı mağara. Seninki mumlarla düşünülüyor.
Laç Tal (Latsch Tal), Qemeri Heseni mağarası, 2014

Halvoriye

Dersimliler infaz yerine götürülüyor.

Bu mevkideki askeri harekatı yöneten komutanın albümünden. Yer, Kemerê Arey albümünde geçiyor. Ama Halvoriye yeri ile ilgili.

Fotoğrafın arkasındaki metin

14 Ağustos 938 (açıklama: 1938) Dersim, Halvoriye köyüne büyük askeri operasyon. Halvoriye köyünden 217 seçkin Kürt (not: Kırmanç / Aleviler daha sonra Kürt olarak adlandırılıyordu) atış alanına getiriliyor.
Quelle: Cemal Taş

En ünlü suç türlerinden biri: Halvoriye

Mermileri kurtarmak için savunmasız insanlar süngü ile bıçaklanarak öldürüldü ve ardından bazıları canlı olarak sarp ve yüksek kayalıklardan aşağı yuvarlandı.

Bu fotoğraf 2014’ten.

“Raa Heq u Oli” dedikleri…

“Raa Heq u Oli” dedikleri…

tarafından | Ara 15, 2022 |

Hemşerimiz, yazarımız sevgili Remzi Aydın'ın "PİRO" adlı romanını okuduğum şu günlerde, bizim hanım geleneklerimizin gereği olan, "Xêrê merdu-ölülerin hayrı” için Kuran okutmaya niyetlendi. Bu niyetine binaen Yeter xanıme-hanım evde gereken tüm hazırlıklarını yapmaya...

FDG

Daha iyi bir çeviriniz var mı?

Siteyi Almanca, Türkçe, İngilizce ve zaza sağlamamıza yardımcı olun. İyileştirme önerilerinizi içeren bir e-posta yazın.

Temas